واژه های حقوقی از آنجا که همواره بین خواص دانندگان علم حقوق (فقها، قضات، وکلا و اساید دانشگاه) مورد کاربرد بوده و غاطبه مردم و بدنه جامعه خصوصاً در گذشته، به جهت دوری از نعمت خواندن و عدم دسترسی و انس با متون قانون و منابع استنباط، امکان آشنایی با این واژه ها و اصطلاحات را نداشته اند خصوصاً که بعضا واژه های حقوقی مقتبس از منبعی خارجی بوده و درک معنی آن برای عوام ، دشوار.این نکته را نیز باید در نظر داشت که معنای بسیاری از کلمات در حقوق با آنچه افراد در محاورات به کار می برند متفاوت است.مثلا در محاورات عامیانه واژه ملک فقط به اموال غیر منقول گفته می شود ولی در حقوق به هر مال و دارایی اعم از منقول و غیر منقول و یا در عرف روستاهای ایران واژه مال به حیوانات خصوصاً گاو اطلاق می شود اما در لسان حقوقی به هر چیزی که قابلیت ارزش گذاری و تملک دارد، نسبت داده می شود.بعضاً نیز الفاظی توسط عوام به کار می رود بدون اینکه به شرایط حقوقی انتساب توجه شود مانند اینکه افراد جامعه به هر شخصی که رفتار مالی بر خلاف تمایلات و منافع آنها انجام دهد کلاهبردار می گویند در حالیکه تعریف حقوقدانان و قانونگذار برای جرم کلاهبرداری بسیار خاص و سختگیرانه است.
دسته بندی واژه های مورد کاربرد علم حقوقی (مفاهیم حقوقی)
به طور کلی واژه های مورد کاربرد در علم حقوق را می توان به چهار دسته تقسیم نمود؛
1- الفاظ و کلمات مورد کاربرد در فارسی متداول و محاوره ای .
افعال و حروف ربط و کلمات اضافه و البته بسیاری از کلمات و واژه های عادی و معمولی زبان فارسی از این دسته اند.
2- واژه های فارسی کهن که البته در بین عوام و در محاورات کاربرد کمی دارد.
مانند کلمات دادگاه، دیوان، دادرسی، دفتر، منشی، دادورز ، کیفر ، خریدار، فروشنده و هبه و واژه هایی از این دست.
3- واژه های مقتبس از فقه، اصول فقه و زبان عربی (اکثریت واژه های صقیل مربوط به این دسته است).
به دلیل اینکه در طول دوره قانونگذاری از زمان تاسیس مجلس شورای ملی تا زمان حال منبع قوانین،احکام شریعت اسلام بوده است و کتب فقهی نیز غالباً به زبان عربی هستند، و هم در اثر غلبه زبان عربی به زبان فارسی اکثر غریب به اتفاق واژه های حقوقی ریشه و منشأ عربی دارند و نمی توان حتی سطری را در قوانین یا متون حقوقی فارسی یافت که چند واژه عربی در آن نباشد.واژه هایی مثل : معامله، خیار، بیع، اجاره، ثمن، ارث، وصیت، زوج، زوجه، نکاح، ولی، ولایت، حضانت، اتباع، اعتراض، شرکت ، ارش ، دیه ، پژوهش ( تجدیدنظرخواهی)، چک، برات و …… .
4- واژه های راه یافته به حقوق ایران از منشأ اروپایی (عمدتاً حقوق فرانسه).
در جهت مدرن و به روز کردن متن قوانین یکی از منابع قانونگذار ایران چه بعد و چه قبل از انقلاب سال 57 تاثیر پذیری از حقوق اروپایی به خصوص کشور فرانسه بوده است.شاید به دو دلیل واضح و مشخص فرانسه به عنوان کشور مبدا همیشه انتخاب می شده ؛ یکی اینکه سیستم حقوقی فرانسه نیز مانند ایران مبتنی بر وجود مجموعه قوانین بوده است و دیگر اینکه در طول دوره رشد و شکوفایی علمی و رواج تحصیلات عالیه در صد سال گذشته خصوصاً دوره پهلوی مقصد غالب برای علاقه مندان به علم حقوق کشور فرانسه بوده است.واژه هایی نظیر : رفراندوم، پروتکل، پروتست، پرسنل، پلیس، فورس ماژور، کاداستر، وتو، پارلمان، پارکه و …… .
روش های فهم و دسترسی به معانی واژه های حقوقی
1- مراجعه به کتاب ترمینولوژی دانشنامه حقوق دکتر لنگرودی
با این توضیح که کتاب ترمینولوژی چکیده و مختصر کتاب دانشنامه است و کامل ترین، اولین و تقریباً تنها منبع کامل در خصوص تعریف واژگان حقوقی است.
2- مراجعه به کتب فرهنگ لغات مثل دهخدا، معین و سخن
با این توضیح که نباید انتظار داشت که عیناً و دقیقاً معنی حقوقی و مورد نظر قانونگذار در کتب فرهنگ لغات آمده باشد چرا که توسط اشخاص حقوقدان نگارش نیافته است.